Melisa Vardal – Bir plak iğnesinin çatırdaması, bir kaset bandının dönmesi… Bu sesler, hepimizin içinde gizli bir dünyanın kapılarını ortalar. Hayal edin, bir vakit makinesi var ve düğmesine bastığınızda bu gizli dünyanın kapısını açıp kendinizi çocukluğunuzun odasında buluyorsunuz; duvarda asılı posterler, yığılmış kasetler… Müze Gazhane’de İBB Kültür AŞ tarafından açılan “Müzik TR100: Cumhuriyet Tarihinin Müzikli Panoraması” standı, tam da bu kapıdan içeriye davet ediyor bizi. Gramofondan dijital platformlara uzanan bir müzikal seyahatte unutulmaz melodilerle geçmişe dönüyor, kalbimizde gizli müziklerin kıssalarını tekrar hatırlıyoruz. Cumhuriyet’in 100. yılına özel müzik muharrirleri Derya Bengi ve Murat Meriç küratörlüğünde hazırlanan stant; Müze Gazhane’nin L binasında vakit tüneli formatında ziyaretçilerini bekliyor. Kasedin kalemle sarıldığı ya da walkmanlerin çıkış yaptığı yıllara geri dönerek, ziyaretçileri kimini çocukluğuna kimini de gençliğine yanlışsız nostaljik bir seyahate çıkarıyor.
Nostaljik bir yolculuk
Serginin girişinde birinci adımlarımızı, duvarda yazılı olan Zeki Müren’in “Kırık Plak” sinemasının tıpkı isimli müziğinde geçen “Bir kırık plak gibi içimde hatıralar” sözleri karşılıyor. Türk müziğinin periyotlarına dair bilgiler verilen stant, girişte erken devir kayıt teknolojilerini gramofonları, taş plakları ve birinci elektrikli kayıt cihazlarını ziyaretçilerin karşısına çıkarıyor. Âşık Veysel üzere halk ozanlarının kayıtları, Cemal Reşit Rey üzere bestekarların “10 Yıl Marşı” ve “Lüküs Hayat” üzere değerli yapıtları de bu kısmın devamında öne çıkıyor. Periyodun mecmuaları, afişleri, plak kapakları ve birinci sinema müzikleri, 20. YY’ın birinci yarısındaki müzikal atmosferi ziyaretçilere aktarıyor. 1960’lara gelindiğinde ise Tanju Okan, Ajda Pekkan, Sezen Aksu üzere isimlerin yükselişi, rock’n roll tesiri ve Anadolu rock akımının öne çıktığı görülüyor. Barış Manço, Moğollar, Kurtalan Ekspres, Cem Karaca üzere isim ve kümelerin albüm kapaklarının yanı sıra Fikret Kızılok’un kendi parasıyla aldığı birinci gitarı üzere özel nesneler de stantta yer alıyor. Stant, bu periyotta müzik mecmualarının ve şenlik kültürünün gelişimine dair ipuçları da sunuyor.
‘100 yıllık yolculuk’
– Murat Meriç / Serginin eş küratörü – Sergiyi hazırlarken müziğin transferi konusundaki gelişmeyi gözler önüne sermek istedik. Bunu yaparken devrin yıldızlarını, akımlarını, modalarını unutmadık elbette. Radyodan plağa, kasetten CD’ye ulaşan değişimi izleyiciye yansıtırken memleket tarihindeki kırılma noktalarını da yanlarına iliştirdik zira aslında bu 100 yıllık bir seyahatin tarihi.
Yeni teknolojilerin etkisi
Sergi, yerden giderek yükselen bir rampa üzerinde ilerleyen ziyaretçileri nostaljik bir konut ortamına konuk ederek, çevirmeli telefon, tüplü televizyon ve eski bir müzik çalar eşliğinde devrin müziğini deneyimlemelerini sağlıyor. Fonda Parıltı Yoldaş’ın “Sultan-ı Yegâh”ı çalarken Tülay German, Ruhi Su üzere ‘70’lerin kıymetli isimlerini, arabesk müziğin yükselişini ve müziğin mizahla aktarıldığı karikatürleri keşfedebiliyorsunuz. Kaset teknolojisinin yaygınlaşması, korsan kasetlerin tesiri, walkman’in müziği taşınabilir hâle getirdiği ve müzik dinleme alışkanlıklarını nasıl değiştirdiği de stantta ele alınıyor. Bulutsuzluk Hasreti, MFÖ üzere kümelerin kasetleri, müzik mecmualarının kapakları ve ‘80’lerin sonunda pop müzik furyası ile doğal ki Tarkan ve Mirkelam üzere isimler stanttaki yerini alıyor. CD çalarlar ve büyük konserlerin afişleri de ‘90’lar ve 2000’lerdeki müzikal çeşitliliği yansıtarak rock, pop, arabesk ve alternatif müzik sahnelerindeki gelişmeler, yeni müzik teknolojilerinin tesiri ve internetin müzik sanayisindeki dönüştürücü rolü stantta gösteriliyor. Varlıklı bir arşiv çalışmasıyla müzikseverlere sürükleyici bir deneyim sunan stant, 31 Ocak’a kadar Müze Gazhane’de ziyaret edilebiliyor.